Een metershoge grijze betonnen wand steekt boven de grond uit. Het is de ingang van een toekomstige schuilkelder, diep onder de grond, op een schoolterrein waaraan Oekraïense bouwvakkers werken in de omgeving van Charkiv. De schuilkelder moet zes tot tien meter diep komen te liggen, ruimte bieden voor vierhonderd mensen en zal worden uitgerust met onder meer klaslokalen. Hij is bestand, meent uitvoerder Vladyslav Choedokormov op de bouwplaats, tegen een inslag van een S-300, een veelvuldig gebruikte Russische raket die meer dan honderd kilo explosief meedraagt.
Vanaf deze school in Noordoost-Oekraïne, uit veiligheidsredenen worden de locatie en de naam niet genoemd, ligt Rusland hemelsbreed bijna vijftig kilometer verderop. De Russische dreiging zal er altijd zijn, beseft Choedokormov (25) terdege, ook al is het vrede. Vanaf het eigen territorium kan Rusland ongemoeid raketten en drones op Oekraïne afvuren. De afgelopen weken voerde het zijn drone- en raketaanvallen op over heel Oekraïne met als gevolg doden en gewonden.
„Ik zou graag willen dat er een zee ontstaat op de plek waar nu het Russische grondgebied ligt”, zegt Choedokormov verbeten. „Dan hebben we niet meer zo’n buurman.” Met het oog op de toekomst bouwt Oekraïne om zijn bevolking te beschermen nieuwe schuilkelders voor scholen en ziekenhuizen.
School op afstand
Op het schoolplein naast de bouwplaats is het stil en leeg. Het enige geluid dat te horen valt, komt van machines en een hijskraan. De school is beschadigd als gevolg van beschietingen. Bruine spaanplaten zijn voor kozijnen geplaatst.
„We hadden gehoopt dat we na de pandemie weer naar school konden”, zegt schooldirecteur Svitlana Voltsjkova op het schoolplein. Toen kwam 24 februari 2022, de dag van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne, en werd het te gevaarlijk. Sindsdien zijn ‘haar’ kinderen niet meer op school geweest. Ze krijgen nu al zo’n vier jaar digitaal les. Voltsjkova (53) betreurt het ten zeerste. Het is slecht voor hun ontwikkeling. „Kinderen horen elkaar te ontmoeten op school. Ze moeten hun leraren zien.”
Met de nieuwe schuilkelder, die door de staat wordt gefinancierd, kunnen de kinderen als het luchtalarm afgaat hun les daar vervolgen. Naast de klaslokalen zijn er een keuken, douche, verwarming, ventilatie en wc aanwezig. Er is een lift voor kinderen met een beperking. De bouw ligt voor op schema, zegt Choedokormov met lichte trots. „We doen er alles aan zodat de kinderen vanaf september, in het nieuwe schooljaar, naar school kunnen.”
Doelwit
Onderwijsinstellingen lijden onder de oorlog. Volgens het Oekraïense ministerie van Onderwijs zijn sinds februari 2022 bijna 3.500 kleuterscholen, scholen en andere onderwijsgebouwen beschadigd, hiervan zijn er ruim 360 vernietigd. Eind november konden 1,9 miljoen scholieren niet naar school. Schuilplaatsen, schrijft het ministerie, zijn van cruciaal belang om leerlingen te helpen terugkeren naar school. Ook ziekenhuizen worden geraakt door Russische aanvallen.
De golf aan Russische aanvallen van de afgelopen weken vergen het uiterste van de Oekraïense luchtverdediging. Oekraïne leunt hiervoor op door het Westen geleverd materieel, zoals het Patriot-luchtverdedigingssysteem. Rusland lijkt erop uit de westerse voorraden uit te putten nu de Verenigde Staten en de Europese Unie niet doorkomen met nieuwe militaire en financiële steun voor Oekraïne. Tijdens zijn rondreis langs de Baltische landen deze maand, hamerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op het belang van goede luchtafweer.
Bij een bezoek aan een tweede school in een ander dorp buiten Charkiv is het stil op de bouwplaats van een nieuwe schuilkelder. Het is lunchpauze voor de bouwvakkers. Ook hier is een schuilkelder met klaslokalen in aanbouw, geschikt voor vijfhonderd mensen. De leerlingen zullen deels thuisonderwijs blijven volgen en deels op school zelf lessen volgen. „Dit is onze toekomst”, legt de aanwezige ambtenaar Natalija Pegar (46) uit. „Als we de kinderen geen goede opleiding geven, kunnen we Oekraïne niet wederopbouwen.” In het dorp zelf komen nog twee nieuwe schuilkelders.
Op de gang binnen in het schoolgebouw, waar zandzakken ter bescherming tegen de ramen liggen, wacht Alina Ovgarenko (35) op haar dochter Arina (6). Die is aan het repeteren voor een voorstelling. Voor de repetitie krijgen de leerlingen twintig minuten de tijd. Daarna moeten ze uit veiligheidsredenen de school verlaten.
Of we leven als mollen ondergronds, of we bouwen een luchtafweersysteem op en leven bovengronds. Het ligt eraan welk pad we willen nemen
Alina durft haar kind in de huidige oorlogsomstandigheden niet naar de dagelijkse les te sturen. „De Russen sparen niks en niemand met hun aanvallen. Scholen, huizen – alles wordt gebombardeerd. We hebben schuilkelders nodig.”
De bouw van de schuilkelders geeft aan dat Oekraïne zich voorbereidt op de toekomst. Maar moet er dan met een permanente Russische dreiging meer ondergronds worden gebouwd? Zoals ondergrondse winkelcentra. Op de bouwplaats van de nieuwe schuilkelder van de tweede bezochte school denkt uitvoerder Dmitro Koezyn (39) van niet. „Veel zal gesloten zijn tijdens het luchtalarm. Het is beter om bij een ziekenhuis of een school een schuilplaats te bouwen. Winkelcentra hebben vaak al ondergrondse parkeerplaatsen. Daar kun je je verstoppen. Je moet je geld investeren in zaken waar het relevant is.” De burgemeester van Charkiv kondigde vorig jaar aan een ondergrondse school te laten bouwen.
Ziekenhuis
Ruim honderd kilometer zuidelijker is het stadscentrum van Izjoem kapotgeschoten. Elk pand is beschadigd. Aan de rand van het centrum ligt het centrale stadsziekenhuis. Tijdens de gevechten om de stad en toen de Russen Izjoem hadden ingenomen, boden de ondergrondse gangen zes maanden lang ruimte voor 80 tot 120 patiënten. In september 2022 bevrijdde Oekraïne de stad. Het front ligt nu ruim vijftig kilometer naar het oosten.
Lees ook ‘Pijnlijk dat Europa Oekraïne pas leert kennen door de oorlog’
Tientallen rijen dik staan de aardbeiplantjes strak in het gelid. Lichtgroen, half-roze of al sappig rood bungelen hun vruchtjes in trosjes op het zwarte landbouwplastic. Een klein legertje plukkers, gehuld in uv-shirts en met hoeden of petjes op, beweegt zich gestaag door het veld om de rijpe exemplaren te oogsten, voordat ze in de novemberzon van Florida wegbranden. Bij de watertap in de laadklep van een pick-up kletsen de landarbeiders opgewekt in rap Mexicaans-Spaans.
Dat de oogst deze herfst van start kon gaan – en Amerikanen met Kerstmis aardbeien met slagroom kunnen eten – is geen vanzelfsprekendheid. In februari 2023 werd SB1718 van kracht in Florida, een van de strengste immigratiewetten van het land. Werkgevers krijgen hogere straffen als ze migranten zonder papieren inhuren en die migranten zelf mogen geen rijbewijs meer bezitten – in de VS veruit de meest gebruikte ID-kaart.
Plant City, een tuinbouwstadje in het hart van de zuidoostelijke staat, liep daarop plotsklaps halfleeg. Migranten zonder papieren trokken naar minder strenge buurstaten. Zeker zij die hier pas kort waren, zonder kinderen of anderszins nog niet zo geworteld, vluchtten naar Georgia of South Carolina om daar te werken. Boeren zagen een deel van hun oogst verpieteren op het land.
Het was een voorafschaduwing van de arbeidstekorten die kunnen ontstaan als de vers gekozen president Donald Trump zijn eindeloos herhaalde campagnebelofte inlost om illegale migranten „met miljoenen” uit te zetten. De VS tellen er naar schatting elf tot twaalf miljoen, naast nog honderdduizenden immigranten met een tijdelijke verblijfsstatus. Velen doen het zware of gevaarlijke werk dat Amerikanen zelf niet willen doen: borden wassen, gras maaien, daken dekken en de oogst binnenhalen.
Gastarbeiders ingevlogen
Fidel Sánchez teelt in Plant City onder meer aardbeien, pompoenen en bosui. In het voorjaar van 2023 verloor de Mexicaan, die zelf 27 jaar geleden naar de VS kwam, tientallen vaste krachten. „De wet pakt erg slecht voor mij uit, erg lelijk. Ik kan minder makkelijk mensen krijgen”, vertelt hij uitkijkend over lange rijen stekjes aardbeiplantjes.
Als gevolg van de door Republikeinen doorgevoerde wet kan Sánchez nog maximaal 24 lokale mensen inhuren. Een ondernemer die 25 of meer lokale mensen in dienst heeft, wordt namelijk gegarandeerd onderworpen aan inspecties van Florida’s ministerie van Arbeid. Sánchez: „Dan komen ze kijken of iedereen wel legaal of niet is. En als dat niet zo is, kunnen ze mij een boete geven of in de gevangenis gooien. Dus ik ga dat niet doen. Ik kan niet zien of iemands papieren echt kloppen.”
Zoals meer boeren in de streek haalt hij nu plukkers op werkvisa uit Mexico, waarmee ze tien maanden mogen werken in de VS. Dit pakt voor Sánchez veel duurder uit. „Ik moet hun gratis onderkomen bieden en vervoer naar de velden verzorgen. En het is heel veel bureaucratie.” En dan betaalt hij over hun minimumloon van 12 dollar ook nog 50 procent bemiddelingskosten aan het bedrijf dat de plukkers rekruteert.
Die extra loonkosten ziet hij op de groothandelsmarkt niet terug in een betere prijs. „De aardbeien zijn in de supermarkt wel duurder geworden, maar daarvan profiteren vooral de handelaren hogerop in de keten. Ik draai nog maar net quitte.”
Nieuwe inflatie dreigt
Een leverancier als Sánchez neemt nu nog zijn verlies. Maar als Trump daadwerkelijk ‘massadeportaties’ gaat uitvoeren, gaan consumenten dat onvermijdelijk terugzien op hun kassabon. Als ze niet wil dat er lege winkelschappen ontstaan, zal de regering-Trump II óf meer gastarbeiders moeten toelaten óf meer voedsel moeten importeren.
Beide opties zouden de prijzen opjagen. Dit terwijl Trump de verkiezingen voor een belangrijk deel won dankzij de brede onvrede over de prijsstijgingen onder de huidige regering-Biden na het aflopen van de pandemie, vanaf 2022. Die door de Republikeinen als Bidenflation gemunte inflatie is dit jaar net tot bedaren gekomen.
De aardbeien zijn in de supermarkt wel duurder geworden, maar daarvan profiteren vooral de handelaren hogerop in de keten.
Voor Juan Rigoberto Díaz is het werkvisum een uitkomst, zegt de Mexicaan tijdens zijn drinkpauze in een aardbeienveld in Plant City. Dit is de zesde keer dat hij op deze wijze vanuit de arme zuidelijke deelstaat Chiapas naar de VS komt. „Het betaalt veel beter. Hoe meer je plukt, hoe meer je krijgt. Hard werken loont in Amerika tenminste.”
Hij heeft thuis een beter leven kunnen opbouwen voor zijn familie. Een groter huis, een goede auto. „Mijn oudste kan zelfs naar een privéschool.” Het werkvisum kan Mexicanen in hun eigen land houden „We hoeven nu niet meer de gevaarlijke reis naar ‘El Norte’ te ondernemen, maar kunnen gewoon heen en weer. Mijn gezin kan in Mexico blijven.”
Als er bijvoorbeeld een sterfgeval in de familie is, vliegt hij even terug. „En het seizoen loopt altijd begin mei af, zodat iedereen op tijd terug is voor Moederdag.” In Mexico is dat een feestdag die geen zoon of echtgenoot met goed fatsoen kan missen.
Eerste benoemingen
Irma Santiago is er na Trumps zege minder gerust op dat ze in de VS kan blijven. Zij kwam begin deze eeuw zonder papieren uit Mexico de grens over en plukte al die jaren aardbeien met haar man. Maar sinds de invoering van Florida’s nieuwe migratiewet is zij hiermee gestopt. Ze hebben vier kinderen en mocht haar man tegen de lamp lopen, dan wil zij er voor hen zijn. „Hij rijdt nog wel auto. Hij moet wel: zijn baas komt hem niet halen.”
Als nieuwe inkomstenbron heeft ze bij een tankstation een houten bord in de berm gezet waarop in rode verf ‘fresh produce’ staat gekalkt. Onder een zeil heeft ze zes formicatafels uitgeklapt waarop fruit en groente zijn uitgestald. Het handeltje loopt niet erg goed. „Er zijn veel minder mensen. Er zijn er zoveel weggetrokken.” Zelf naar een andere staat gaan, vindt Santiago lastig: de kinderen gaan hier naar school. „Maar misschien wordt het toch Michigan.”
Migratierechtadvocaat Ananis Makar uit Plant City heeft veel cliënten zien wegtrekken. „Allemaal naar staten waar ze nog wel een rijbewijs kunnen krijgen.” Zij denkt dat Trump wel degelijk werk gaat maken van de uitzettingen. „Het moet vooral blijken op welke schaal.” Trump wil sowieso de tijdelijke vluchtelingenstatus van Haïtianen en Venezolanen niet verlengen. „Dat zal veel angst in die gemeenschappen zaaien.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Plukkers brengen de oogst naar een vrachtwagen. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Plukkers brengen de oogst naar een vrachtwagen. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-3.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142937/data124307299-705f87.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-20.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-18.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-19.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-20.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-21.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/jLkpFlNcGf2pO876UFZ8goUN5dk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142937/data124307299-705f87.jpg 1920w”>Plukkers brengen de oogst naar een vrachtwagen.
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Rotte en onrijpe aardbeien op een plantage in Plant City, in Florida.” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Rotte en onrijpe aardbeien op een plantage in Plant City, in Florida.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-4.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142932/data124307236-cd8499.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-24.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-22.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-23.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-24.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-25.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Mj8Bw2TyR58m5NuOk1-ZXchsWDw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142932/data124307236-cd8499.jpg 1920w”>Rotte en onrijpe aardbeien op een plantage in Plant City, in Florida.
Foto’s: Eva Marie Uzcategui
Progressieve steden bieden zich al jaren aan als ‘sanctuary cities’, waar migranten zonder papieren geen arrestatie hoeven te vrezen. Maar deze vluchtsteden vingen de afgelopen jaren al veel immigranten op, onder meer nadat die door zuidelijke Republikeinse gouverneurs op de bus werden gezet. Makar: „Er is daar nooit genoeg plek voor iedereen.”
De legale route via de werkvisa biedt de telers van Plant City nu uitkomst, maar dan moet Trump haar wel laten bestaan. Zijn eerste benoemingen lijken er op te wijzen dat het de inkomende president ernst is met het terugdringen van álle migratie. Tom Homan, een bekende anti-immigratievorser, wordt grenstsaar. Stephen Miller – al jaren Trumps tekstschrijver, bedenker van de ‘travel ban’ voor mensen uit moslimlanden in Trump I en een uitgesproken nativist – wordt adjunct-stafchef. Gouverneur Kristi Noem van South Dakota, een trouwe Trump-lakei zonder enige landelijke ervaring, gaat het ministerie van Binnenlandse Veiligheid leiden.
Naturalisatieronde
Washington wist het onder president Reagan voor het laatst eens te worden over massale naturalisatie van ongedocumenteerden. Sindsdien wordt door beide partijen wel gepraat over de opening van een ‘pad naar burgerschap’, maar het komt er nooit van. Nu zoveel latinokiezers dit jaar op Trump stemden, zou het voor de Republikeinen kunnen lonen er alsnog werk van te maken. Ze kunnen in één klap miljoenen potentiële kiezers naturaliseren. Advocaat Makar is sceptisch: „Trump heeft vorige week laten zien ook zonder hen te kunnen winnen.”
Ze ziet wel andere potentiële voordelen van zijn terugkeer. „Biden heeft de afgelopen jaren niets gedaan. Pas op het allerlaatste moment kwam hij met die asielstop”, zegt zij. Sinds juni werd het daardoor aan de zuidgrens weer rustiger, maar in de anderhalf jaar chaos daarvoor raakte het asielsysteem verder verstopt. „Ik heb cliënten die al zes jaar op een afspraak wachten. Misschien weet Trump onze overbelaste rechters enigszins te ontlasten door de aantallen te laten dalen.”
Aardbeienteler Fidel Sánchez is teleurgesteld in Amerikanen, zegt hij. „Het lijkt alsof ze denken dat deze mensen er niet zijn als ze er niet naar kijken. Maar deze mensen betalen wel gewoon belastingen en oogsten ons eten. Nu moeten ze zich verstoppen en in de schaduw blijven. Alsof die aardbeien uit zichzelf in de supermarkt belanden.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="De aardbeienoogst op de boerderij van Sánchez. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="De aardbeienoogst op de boerderij van Sánchez. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-5.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142948/data124307326-bf9878.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-28.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-26.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-27.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-28.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-29.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/lNKXLi4yd0R4sP6x-tNM5_W6wUo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142948/data124307326-bf9878.jpg 1920w”>De aardbeienoogst op de boerderij van Sánchez.
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Een rij aardbeienplantjes in Plant City in Florida. ” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Een rij aardbeienplantjes in Plant City in Florida. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-6.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142951/data124307335-1663ec.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-32.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-30.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-31.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-32.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-33.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/uYWvaNgh6AOwCOaL8CUZNcz-zFw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142951/data124307335-1663ec.jpg 1920w”>Een rij aardbeienplantjes in Plant City in Florida.
<figure aria-labelledby="figcaption-2" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Een vrouw bekijkt de aardbeienoogst. ” data-figure-id=”2″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Een vrouw bekijkt de aardbeienoogst. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-7.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142944/data124307323-53d6c2.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-36.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-34.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-35.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-36.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/trumps-massadeportaties-leiden-tot-lege-schappen-of-nieuwe-inflatie-voorziet-tuinbouwstadje-plant-city-37.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/W65SnTP304hhOqyo8AuIAhSPZDQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/13142944/data124307323-53d6c2.jpg 1920w”>Een vrouw bekijkt de aardbeienoogst.
„We hebben nog drie jaar, om onze zaken op orde te krijgen”, zegt Peter van Uhm, voormalig commandant der strijdkrachten dreigend op de Dutch Satcom Summit, een bijeenkomst in Amsterdam van iedereen die er toe doet in de Nederlandse satellietenwereld. Inclusief flink wat militairen, want de rol van ruimtevaart en satellietcommunicatie in oorlogvoering groeit alleen maar. „En Europa heeft de boot gemist”, zegt Van Uhm.
Het is kort na de verkiezingsoverwinning van Donald Trump, en alle sprekers hameren op het besef dat Europa politiek maar ook militair snel op eigen benen moet staan, vooral ook op ruimtevaartgebied. „Mijn ogen werden geopend toen SpaceX in 2022 de Starlink-verbinding van de Oekraïners afsloot en ze hun aanval met drone-schepen moesten afblazen”, zegt Kees Buijsrogge, directeur van TNO Space, een van de organiserende partijen. „Willen we echt dat onze militaire veiligheid in handen is van Elon Musk?”
SpaceX, een van de bedrijven van Musk, is eigenaar van de enige operationele satellietconstellatie Starlink van ruim zevenduizend satellieten. Starlink biedt wereldwijd breedbandinternet. Omdat de satellieten op enkele honderden kilometers hoogte vliegen, is de latency, de tijd die signalen onderweg zijn, veel lager dan bij de meer traditionele geostationaire communicatiesatellieten op een hoogte van 35.786 kilometer.
Militaire rol
Oekraïne gebruikt Starlink intensief, en ruimtevaart speelt een steeds grotere militaire rol. Satellieten worden niet meer alleen gebruikt om van bovenaf beelden van het slagveld te schieten, maar ook voor veilige communicatie met het slagveld, om drones aan te sturen, en raketlanceringen, explosies en branden te detecteren.
Voorloper Starlink is lang niet meer de enige satellietconstellatie. Het Amerikaanse Amazon werkt aan Project Kuiper, dat 3.236 satellieten moet gaan tellen; de Amerikaanse Space Force, de ruimtevaarttak van de strijdkrachten, heeft al tientallen satellieten gelanceerd van een netwerk van zo’n duizend satellieten, en China bouwt stevig door aan het Duizend Zeilen-netwerk van ruim 14 duizend satellieten.
Maar Europa heeft nog geen eigen constellatie. Het dichtst in de buurt komt het OneWeb-project van de Franse Eutelsat, dat 654 satellieten heeft, maar nog geen internetverbinding kan bieden.
Lees ook
Zijn Starlinks zijn onmisbaar op het slagveld – maar wat wil Elon Musk?
Daar komt verandering in, meldde Europese Commissie-ambtenaar Jérémy Godet, een van de sprekers. Contracten voor IRIS2 (Infrastructure for Resilience, Interconnectivity and Security by Satellite) een Europees satellietnetwerk van meer dan 290 satellieten in drie verschillende banen om de aarde, zijn eind oktober toegewezen. De Luxemburgse satellietbouwer SES, het eerder genoemde Eutelsat, en het Spaanse Hispasat gaan de Europees satellietconstellatie bouwen. Voorlopig geraamde kosten: 3 miljard euro, waarvan de Europese Commissie 2,4 miljard bijdraagt. Ook de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de bedrijven zelf dragen bij.
Godet benadrukt vooral de voordelen voor Europese autonomie. „Alle verbindingen zijn inherent veilig, met cryptografie en beveiliging tegen radiojamming. Alle grondstations zijn op EU-grondgebied.” Net als bij Starlink zullen satellieten niet alleen met radio-verbindingen communiceren, maar ook met laserbundels, wat sneller is en beter te beveiligen tegen afluisteren. Op den duur moet IRIS2 ook geschikt worden voor quantum key distribution, een vorm van quantumcryptografie, die niet af te luisteren is.
„Het is cruciaal dat Europa IRIS2 realiseert”, zegt Buijsrogge van de onderzoeks- en innovatie-organisatie TNO, „maar de snelheid waarmee dat gaat, vind ik zorgwekkend.” De eerste IRIS2-satellieten zullen pas rond 2030 beschikbaar komen.
Nederlands satellietennetwerk
Daarom heeft Buijsrogge een wild plan: laten we een puur Nederlandse satellietconstellatie lanceren. „Een netwerk van zo’n tien satellieten die kunnen communiceren met IRIS2, waarmee je snel behoeftes van bijvoorbeeld het ministerie van Defensie vervult.”
Zo’n behoefte is bijvoorbeeld de mogelijkheid om satellietfoto’s van conflictgebieden te maken of om te experimenteren met quantumcryptografie. Nederland, dat een sterke quantumtechnologie-sector heeft, werkt daarvoor al samen met Duitsland in een proefstation. Nederlandse bedrijven zijn ook sterk in optica- en lasertechnologie die nodig is voor lasersatellietcommunicatie.
„De kosten weten we nog niet precies, daarvoor zou je eerst een studie opzetten, maar je denkt al snel richting honderden miljoen euro.” Geen klein bedrag, maar het zou de Nederlandse overheid, en hightech- en defensie-industrie flink helpen, zegt Buijsrogge.
Want om eerlijk te zijn trekt ons land wel een beetje aan het korte eind bij de bouw van IRIS2. „We zien dat het als klein land niet gemakkelijk is om er tussen te komen. De hoofdaannemers zijn grote Europese bedrijven, en we moeten maar hopen dat Nederlandse bedrijven bij de onderaannemers zitten. Als je nu inzet op een eigen project zit je vooraan bij technologie-ontwikkeling, help je defensie, en kun je later een rol spelen vanuit een sterke onderhandelingspositie.”
Tientallen kinderen spelen en rennen rond op het plein van de Baal Mohsen basisschool in Tripoli. Aan de zijkant bij de muur zitten ouders, ooms, tantes en grootouders toe te kijken en te praten. Sommigen roken een shisha .
De volwassen zussen Joumana en Fatmi Hermechly, broer Ahmad Hermechly en hun nicht Ouazeera Haloush kwamen hier eind september na een twee dagen lang durende reis uit Zuid-Libanon aan, op de vlucht voor het Israëlische offensief dat toen begonnen was. „Het hele jaar hoorden we al bombardementen of drone-aanvallen in de buurt. We zeiden wel eens tegen elkaar dat als je naar die en die heuvels ging, je daar misschien niet meer van zou terugkomen”, zegt Joumana. „Maar die dag om 12 uur ’s nachts waren de bombardementen ineens overal.”
Na een nacht op straat in Sidon te hebben geslapen, vertrok de familie naar de noordelijk gelegen stad Tripoli. Sindsdien verblijven ze in een school samen met nog zo’n 250 andere vluchtelingen. „Het gaat nu beter met ons, maar wanneer Israëlische gevechtsvliegtuigen overvliegen zijn we nog steeds doodsbang.”
Vrijwel alle publieke scholen in Tripoli zijn de afgelopen weken omgetoverd tot opvangplekken, zoals dat ook het geval is in hoofdstad Beiroet en in andere Libanese steden. Baal Mohsen is de grootste basisschool in de wijk Jabal Mohsen in de Noord-Libanese havenstad. Normaal gaan hier zo’n 900 kinderen naar school.
Overheid deed niets
Sinds duizenden ontheemden uit Zuid- en Noordoost-Libanon hun weg naar Tripoli vonden, was het onder meer de Alawitisch Islamitische Raad die de taak op zich nam de opvang te organiseren. „De overheid deed niets, dus wij waren een van de eersten die reageerden. We zorgden voor water, eten, elektriciteit. In de school hebben we sommigen toiletten omgebouwd tot douches met warm water”, zegt Basher Youssef Halabi van de Raad en coördinator van de opvangcentra in Jabal Mohsen.
De ontheemden zijn Libanees, het is onze plicht hen te op te vangen en te beschermen
Hoewel Tripoli normaliter verder afstaat van de landelijke politiek in Beiroet en van de oorlog tussen Israël en Hezbollah, kent ook deze stad zijn eigen complexiteit en geschiedenis met conflicten. Zo is er het terugkerende conflict tussen militanten van de alawitische wijk Jabal Mohsen [het alawitisme is een afsplitsing van sjiitische islam] en de soennitische wijk Tabbaneh. Tijdens de oorlog in Syrië stonden de groepen weer lijnrecht tegenover elkaar toen sommigen uit Jabal Mohsen samen met Hezbollah met het Syrische regime meevochten, terwijl bewoners uit Tabbaneh de oppositie steunden.
Dat ligt volgens Halabi nu in het verleden. „De ontheemden zijn Libanees, het is onze plicht hen te op te vangen en te beschermen. We schuiven sektarisme en politiek aan de kant en zetten het nationale belang en humanitaire noden voorop. Bovendien is er geen politieke bemoeienis op het moment, omdat er gewoonweg niets te halen valt.”
Verdachte figuren verwijderd
De woorden van Halabi zijn op veel meer plekken in Tripoli te horen: nu is niet de tijd voor politiek, en de vluchtelingen zijn Libanese staatsburgers. Volgens de burgemeester van de overwegend soennitische stad, Riad Yamak, hebben zeker 150.000 mensen onderdak in Tripoli gevonden.
Tegelijkertijd zijn Libanezen bang dat de oorlog de onderlinge spanningen ook weer zou kunnen doen oplaaien, zoals het geval was in de jaren zeventig waarna een lange burgeroorlog woedde.
Hoewel Israël zegt zich alleen op doelen van Hezbollah te richten, is de schade in heel Libanon groot. In Zuid-Libanon worden steeds meer dorpen en steden met de grond gelijk gemaakt. Sinds vorig jaar oktober zijn zo’n 3.200 mensen gedood en raakten er ruim 14.000 gewond. Het overgrote deel van de slachtoffers viel de afgelopen twee maanden. Volgens het Libanese ministerie van Gezondheid gaat het voornamelijk om burgerslachtoffers.
Bovendien voert Israël niet alleen aanvallen uit in Zuid-Libanon, en in delen van de Bekaavallei en Zuid-Beiroet, waar Hezbollah een sterke aanwezigheid heeft. In heel het land worden sjiieten in het bijzonder bedreigd omdat zij het vaakst tot de achterban van het eveneens sjiitische Hezbollah behoren. Zo werden afgelopen weekend vlak bij de stad Byblos nog 23 mensen gedood, waaronder zeven kinderen, bij een Israëlisch bombardement op een huis waar tientallen ontheemden verbleven. Volgens de Libanese krant L’Orient Le Jour kwam een Hezbollah-lid, dat het vermeende doelwit zou zijn geweest, geld brengen.
Lees ook
Israël richt zich ook op burgerdoelen om Hezbollah te ontmantelen. VN-rapporteur: ‘Het doel is niet militair, maar uitroeiing en annexatie’
Net zoals in veel andere gebieden klinkt dan ook hier: vluchtelingen zijn welkom, maar Hezbollah absoluut niet. Volgens de burgemeester komt het voor dat bewoners mensen met wapens of waarvan ze vermoeden dat ze met Hezbollah te maken hebben, vragen te vertrekken. Ook weigeren ze woningen aan „verdachte mensen” te verhuren.
„Het leven hier in Tripoli gaat gewoon door. De ontheemden worden goed behandeld, en Hezbollah zit hier niet dus er zijn geen politieke spanningen” zegt winkelier Mazem Mostapha die groente en fruit verkoopt in de historische souk van Tripoli. Hij denkt niet dat de oorlog ook naar zijn stad zal komen. „Israëls vijand is Hezbollah, niet heel Libanon. Zij zijn de reden voor wat er nu gebeurt.” Mostapha hoopt dat de verliezen die Hezbollah te verduren krijgt, zullen leiden tot een situatie waarin de groep gedwongen kan worden om zijn wapens aan de staat af te staan.
Foto’s Daniel Carde
Kogelgat in boekenkast
Precies op de scheidslijn van de twee voormalige rivaliserende wijken Jabal Mohsen en Tabbaneh, staat het kantoor van Ruwwad. De duizenden kogelgaten in de muren van huizen en flatgebouwen in de buurt herinneren de bewoners dagelijks aan het conflict, hoewel het de afgelopen jaren vrij rustig is.
Ruwwad richtte zich de afgelopen jaren onder meer op verzoeningsprogramma’s om het conflict tussen beide wijken tegen te gaan. „In de piekjaren van het geweld moesten we zelfs een extra ingang maken aan de andere kant van het gebouw, omdat medewerkers uit de ene wijk anders het doelwit zouden worden van snipers van de andere kant”, vertel directeur Sarah Al Charif terwijl ze naar een kogelgat in een boekenkast wijst. „Met deze nieuwe vluchtelingencrisis kunnen we gelukkig bijdragen door te doen wat we eigenlijk al jaren deden.”
Het cateringbedrijf dat de organisatie opzette samen met vrouwen van wie de echtgenoten tijdens het conflict omkwamen of in de gevangenis belandden, maakt nu dagelijks duizenden maaltijden voor vluchtelingen in Tripoli. In een grote keuken liggen bergen met gesneden aardappelen en pannen vol gemarineerde kip. Medewerkers in de ruimte ernaast helpen met het opscheppen van het eten in maaltijdbakjes alvorens deze ’s middags door de stad worden verspreid.
Chefs Micheline Haddad en Ahmad Sarraj vertellen dat de keuken hier elke dag om 7 uur ’s ochtends opengaat. „We houden rekening met de lokale keuken uit het zuiden, en vragen mensen ook veel om feedback.” In anderhalve maand leverden de busjes van Ruwwad ruim 44 duizend maaltijd af in heel de stad.
Lees ook
Zuid-Libanese plaatsen zijn spookdorpen: ‘Vrijwel iedereen is weg’
Hoeveel hulp er ook wordt geboden aan de vluchtelingen in sommige opvangplekken in Tripoli, het lijkt niet genoeg om aan basisbehoeften te voldoen, laat staan mensen verder te helpen aan een nieuwe toekomst. „We hebben medicijnen nodig, maar er is niemand die ons dat kan geven. Elke week komen er mensen van ngo’s langs die onze namen opschrijven, om daarna nooit meer iets van zich te laten horen”, zegt Joumana Hermechly. „We lopen nog steeds in de kleding waarin we in september vluchtten. We hebben alles achtergelaten en er is geen hulp van de overheid of politieke partij.”
De familie weet dat hun huis in Zuid-Libanon inmiddels in puin ligt, en er niet veel is om naartoe terug te keren. Joumana Hermechly: „Nasrallah [voormalig leider van Hezbollah die eind september door Israël werd gedood] is als martelaar gestorven. Hezbollah verdedigde ons tegen Israël, dat anders ons land zou bezetten. Maar dit is nu al een jaar aan de gang, we hadden niet verwacht zo te eindigen.”
„Wij steunden Gaza, maar wie steunt ons nu?”, valt haar broer haar bij. Eén ding weet Ahmad wel. „Als niemand ingrijpt, dan gaat deze oorlog niet voorbij.”